Een waarlijk unieke wijn op basis van de monastel-druif, die enkel nog op het domein Bodegas Juan Carlos Sancha gecultiveerd wordt.
Deze wijn heeft een intense kleur, helder en zuiver, paars-rood zonder evolutie. Viscositeit gemiddeld maar toch met duidelijke tranen; in de zuivere neus rijp rood fruit ondersteund door gedroogde kruiden en lichte vanille toets; in de mond bevestiging van de fruitaroma’s, mooie fijne zuren en elegante tannines, vol in de mond, sappig, kruidigheid blijft hangen in afdronk die betrekkelijk lang is. De alcohol (14°) is duidelijk aanwezig, zonder storend te zijn. Mooie combinatie met sappig stukje traag gegaard rundsvlees.
De monastel mag niet verward worden met de monastrell, die we aantreffen in het oosten van Spanje (Valencia, Alicante, …) en die op zijn beurt weer verwant is aan de mourvèdre. De monastel heeft ook niets te maken met de moristel, een Spaanse endogene druif die we aantreffen in Somontano, aan de voet van de Pyreneeën. De monastel is een endogene variëteit uit DOCa Rioja, die momenteel enkel nog voorkomt op het domein van Juan Carlos Sancha,
De monastel groeit in compacte trossen van een gemiddelde omvang. Ook de bessen zelf zijn van een gemiddelde omvang. De monastel kent een gemiddeld tot hoog alcohol percentage (door de extreem warme zomer heeft de editie van 2019 een alcohol percentage van 15,12%) en heeft een mooie aciditeit. Beide factoren worden wellicht mee bepaald door de ligging van het wijndomein in het hoogste en koelste stuk van de Rioja Alta (+/- 600 m), waar de monastel groeit.
De naam monastel dook voor het eerst op in 1847. Idelfonso Zubia, een botanicus uit Rioja, vermeldt ze in zijn botanische catalogus als een soort die voorkomt in de regio Logroño. Mariano Diaz Alonso, de eerste directeur van het Haro-wijninstituut (Estación Enológica de Haro), plant de monastel-variëteit in het proefterrein van dat station. De Phylloxera epidemie betekende bijna het einde van de druif, want bij de heropbouw van het Haro instituut (1903-1908) werd de monastel niet heraangeplant.
In 1912 werd ze toch nog beschreven door Nicolás García de los Salmones in de Handelingen van Nationaal Congres over Wijnbouw. Salmones was directeur van het Landbouwkundig Instituut van Navarra en later van het Centraal Instituut voor Landbouw. Hij deed veel onderzoek naar Phylloxera en naar endogene Spaanse druiven. Ondanks die pleitbezorger verdween de monastel, net zoals heel wat andere lokale Spaanse druivenvariëteiten in de 20e eeuw, bijna volledig van de radar.
Dat was buiten Juan Carlos Sancha gerekend. Sancha is professor aan de wijnbouw universiteit van la Rioja. Naast zijn wetenschappelijk onderzoek naar endogene druivenvariëteiten in la Rioja, houdt hij er zelf ook nog een wijngaard van 5 ha op na in Rioja Alta, waar hij op kleine schaal cepage-wijnen maakt van bijna uitgestorven druivensoorten, zoals de monastel en de tempranillo blanco.
Bodegas Juan Carlos Sancha bevindt zich in Baños de Río Tobía in de Najerilla Vallei, de koelste zone van de Rioja Alta op een hoogte tussen 560 en 650 meter. De wijnstokken staan op een arme kalkbodem die zuidelijk gericht is met een relatief hoge plantdichtheid van ongeveer 5000 stokken per hectare.
Alle wijnen van Juan Carlos Sancha zijn organisch. Hij gebruikt geen herbiciden, pesticiden of kunstmest op zijn land en ook in de rest van het wijnproductieproces probeert hij zo minimaal mogelijk in te grijpen.
De stokken van de monastel, die Sancha zelf gestekt heeft van geïsoleerde planten in de omgeving, werden aangeplant in 1997 op een oppervlakte van 0,35 ha. Voor de vergisting maakt Sancha gebruik van nieuwe houten vaten van 500 l (‘tronçais’), wat volgens Sancha onder meer beter is voor de kleurextractie. Die houten vaten worden op geregelde tijdstippen gedraaid zodat de most zoveel mogelijk in contact blijft met de druivenschillen. Na de persing worden de wijnen nog 11 maand opgevoed in houten barriques van 500 l. Jaarlijks worden er tussen de 600 en 1200 flessen van de Monastel de Rioja op de markt gebracht. In tegenstelling tot de aanplant in de 19e eeuw, maakt Sancha monocepages van de monastel.
De monastel zit volop in de procedure om erkend te worden als druif die mag gebruikt worden in de DOCa Rioja. De erkenningscommissie van Rioja DOCa heeft de druif in 2008 al goedgekeurd, maar de definitieve erkenning staat on hold bij het centraal bestuur in Madrid omwille van de verwarring in de naam met monastrel en moristel.
In België wordt Ad Libitum Monastel de Rioja onder meer verdeeld door Vinilya in Gent.
Met dank aan Juan Carlos Sancha voor de informatie die hij me verstrekte over de monastel.